آب و هوای چین: تحلیلی جامع بر اساس جغرافیا، طبقه بندی کوپن و چالش های اقلیمی - پایگاه اینترنتی مأوا

عوامل جغرافیایی کلیدی شکل‌دهنده اقلیم چین

تضادهای اقلیمی چشمگیر چین نتیجه مستقیم سه عامل جغرافیایی اصلی است که گردش جوی و توزیع دما و رطوبت را در سراسر کشور کنترل می‌کنند.

1. تأثیر گستردگی عرض جغرافیایی: تضاد دمای شمال و جنوب

چین در گستره وسیعی از عرض‌های جغرافیایی، از حدود 18 تا 54 درجه شمالی، امتداد یافته است . این گستردگی باعث می‌شود زاویه تابش خورشید و میزان انرژی دریافتی در شمال و جنوب کشور تفاوت فاحشی داشته باشد .

• شمال سرد (مثال: پکن): پکن در عرض جغرافیایی بالاتر قرار دارد و زمستان‌های سرد و خشکی را تجربه می‌کند که تحت تأثیر توده‌های هوای سرد سیبری است . میانگین دما در ژانویه به حدود 4- درجه سانتی‌گراد می‌رسد و می‌تواند تا 20- درجه نیز کاهش یابد .
• جنوب گرم (مثال: گوانگ‌ژو): گوانگ‌ژو به خط استوا نزدیک‌تر است و تابش خورشید را با زاویه مستقیم‌تری دریافت می‌کند . این امر منجر به زمستان‌های کوتاه و معتدل (میانگین 14 درجه در ژانویه) و تابستان‌های طولانی، گرم و شرجی (میانگین 29 درجه) می‌شود . میانگین دمای سالانه در گوانگ‌ژو (حدود 22 درجه) بسیار بالاتر از پکن است .

2. تأثیر فاصله از اقیانوس: تضاد بارش شرق و غرب

موقعیت چین در کنار اقیانوس آرام، الگوی بارش را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد . بادهای موسمی تابستانی رطوبت را از اقیانوس به خشکی می‌آورند، اما با حرکت به سمت غرب، رطوبت خود را از دست می‌دهند .

• شرق مرطوب (مثال: شانگهای): این شهر ساحلی به شدت تحت تأثیر بادهای موسمی مرطوب قرار دارد که باعث رطوبت بالا و بارش فراوان (حدود 1200 میلی‌متر در سال) می‌شود .
• غرب خشک (مثال: اورومچی): اورومچی، که به عنوان دورترین شهر جهان از دریا شناخته می‌شود، در عمق قاره اوراسیا قرار دارد . این فاصله زیاد و وجود موانع طبیعی مانع رسیدن هوای مرطوب اقیانوسی می‌شود و در نتیجه، بارش سالانه در این شهر بسیار کم و در حدود 230 تا 286 میلی‌متر است .

3. تأثیر موانع طبیعی: فلات تبت و بیابان‌ها

موانع طبیعی عظیم نقش حیاتی در تشدید تضادهای اقلیمی ایفا می‌کنند.

• فلات تبت ("بام دنیا"): این فلات با ارتفاع متوسط بیش از 4500 متر، یک سد فیزیکی و حرارتی عظیم است . در تابستان، گرم شدن فلات یک سیستم کم‌فشار ایجاد می‌کند که بادهای موسمی مرطوب را به سمت شرق و جنوب چین می‌کشاند . همزمان، این فلات مانع عبور رطوبت به شمال غرب شده و با ایجاد "اثر سایه باران"، به خشکی شدید مناطقی مانند حوضه تاریم و اورومچی کمک می‌کند .
• بیابان‌های گبی و تاکلاماکان: این بیابان‌های وسیع در شمال غربی، خود محصول و تشدیدکننده خشکی منطقه هستند . در زمستان، سرمای این مناطق به تقویت سیستم پرفشار سیبری کمک می‌کند که هوای سرد و خشک را به سمت شمال چین (از جمله پکن) می‌فرستد . این بیابان‌ها همچنین منشأ طوفان‌های شن در فصل بهار هستند .

برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.

مقایسه آماری شهرهای نماینده

عامل کلیدی: تأثیر فراگیر بادهای موسمی (مانسون)

آب و هوای بخش بزرگی از چین، به‌ویژه در مناطق شرقی، جنوبی و شمالی، به شدت تحت تأثیر سیستم موسمی آسیای شرقی قرار دارد . این سیستم دو فصل کاملاً متضاد را ایجاد می‌کند که الگوی اصلی دما، رطوبت و بارش را تعیین می‌کند :

• بادهای موسمی تابستانی (Summer Monsoon): از آوریل تا سپتامبر، بادهای گرم و بسیار مرطوب از اقیانوس آرام و اقیانوس هند به سمت خشکی می‌وزند . این پدیده عامل اصلی بارش‌های سنگین، رطوبت بالا و تابستان‌های گرم و شرجی در مناطق جنوبی و شرقی است .
• بادهای موسمی زمستانی (Winter Monsoon): از اکتبر تا مارس، یک مرکز پرفشار قدرتمند در سیبری (آنتی‌سیکلون سیبری) شکل می‌گیرد که هوای بسیار سرد و خشک را به سمت جنوب و شرق به حرکت در می‌آورد . این بادها باعث زمستان‌های سرد، خشک، آفتابی و با بارش کم در بیشتر مناطق شمالی و مرکزی چین می‌شوند . این پدیده دلیل اصلی وجود زیرگروه‌هایی مانند Cwa و Dwa در طبقه‌بندی کوپن است که حرف "w" در آن‌ها نشان‌دهنده زمستان خشک (dry winter) است .

تقسیم‌بندی مناطق آب و هوایی بر اساس طبقه‌بندی کوپن

چین را می‌توان به پنج منطقه اصلی آب و هوایی تقسیم کرد:

1. منطقه گرمسیری (Tropical Climate - گروه A)

این منطقه در جنوبی‌ترین بخش‌های چین یافت می‌شود و با دمای بالا در تمام طول سال و بارش فراوان شناخته می‌شود .

• زیرگروه‌های کوپن: Am (موسمی گرمسیری) و Aw (ساوانای گرمسیری) .
• ویژگی‌ها: میانگین دمای هیچ ماهی زیر 18 درجه سانتی‌گراد نیست . میانگین دمای سالانه بین 22 تا 26 درجه و بارش سالانه بین 1500 تا 2000 میلی‌متر است .
• توزیع جغرافیایی: استان هاینان (شهرهایی مانند هایکو و سانیا)، بخش‌های جنوبی استان یون‌نان و گوانگ‌دونگ .

2. منطقه نیمه‌گرمسیری (Subtropical Climate - گروه C)

این منطقه وسیع‌ترین و پرجمعیت‌ترین بخش چین را پوشش می‌دهد و شامل مراکز مهم اقتصادی است . مشخصه آن تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های معتدل تا خنک است.

• زیرگروه‌های کوپن: Cfa (نیمه‌گرمسیری مرطوب)، Cwa (نیمه‌گرمسیری با زمستان خشک) و Cwb (اقلیم معتدل کوهستانی) .
• ویژگی‌ها و توزیع جغرافیایی:
  • Cfa (نیمه‌گرمسیری مرطوب): فاقد فصل خشک مشخص است و بارش در تمام طول سال رخ می‌دهد . این اقلیم دره رود یانگ‌تسه و شهرهای مهمی چون شانگهای، نانجینگ و هانگژو را شامل می‌شود .
  • Cwa (نیمه‌گرمسیری با زمستان خشک): دارای زمستان‌های کوتاه، معتدل و خشک و تابستان‌های بلند، گرم و بسیار مرطوب است . این اقلیم در جنوب و مرکز چین، از جمله شهرهای گوانگ‌ژو، هنگ کنگ و استان‌های گوانگ‌دونگ، هنان و شاندونگ حاکم است .
  • Cwb (اقلیم معتدل کوهستانی): در ارتفاعات بالاتر یافت می‌شود و تابستان‌های معتدل و زمستان‌های خشک دارد . شهر کونمینگ در استان یون‌نان به دلیل این اقلیم به "شهر بهار ابدی" مشهور است .

3. منطقه معتدل و سرد قاره‌ای (Continental Climate - گروه D)

این مناطق که در شمال و شمال شرق چین قرار دارند، با چهار فصل متمایز و اختلاف دمای شدید بین تابستان و زمستان شناخته می‌شوند .

• زیرگروه‌های کوپن: Dwa (قاره‌ای با تابستان داغ و زمستان خشک)، Dwb (قاره‌ای با تابستان معتدل و زمستان خشک) و Dwc (نیمه‌قطبی با زمستان خشک) .
• ویژگی‌ها: زمستان‌ها بسیار سرد، طولانی و خشک تحت تأثیر توده هوای سیبری هستند . تابستان‌ها گرم و بارانی (فصل اصلی بارش) هستند .
• توزیع جغرافیایی:
  • Dwa: این اقلیم در دشت شمال چین، شامل شهرهای پکن و تیانجین، حاکم است .
  • Dwb/Dwc: زمستان‌ها بسیار سخت با دمایی که گاهی به زیر 30- درجه سانتی‌گراد می‌رسد . این اقلیم در شمال شرق چین (منچوری) و شهرهایی مانند هاربین ("شهر یخی") یافت می‌شود .

4. منطقه خشک و بیابانی (Arid/Desert Climate - گروه B)

این مناطق در شمال غربی و بخش‌هایی از شمال چین که از اقیانوس دور هستند، واقع شده‌اند و مشخصه اصلی آن‌ها بارش بسیار کم است .

• زیرگروه‌های کوپن: BSk (استپ سرد) و BWk (بیابان سرد) .
• ویژگی‌ها: بارش سالانه بسیار کم و نامنظم است . اختلاف دمای شب و روز و همچنین بین فصول بسیار زیاد است .
• توزیع جغرافیایی: استان سین‌کیانگ (شامل بیابان تاکلاماکان و شهر اورومچی)، بخش‌های غربی مغولستان داخلی (اقلیم BWk) و فلات مغولستان داخلی و فلات لس (اقلیم BSk) .

5. منطقه آلپی/کوهستانی (Alpine/Highland Climate - گروه E)

این اقلیم منحصر به فلات تبت و رشته‌کوه‌های مرتفع اطراف آن است و با ارتفاع زیاد و سرمای دائمی تعریف می‌شود .

• زیرگروه کوپن: ET (توندرا) .
• ویژگی‌ها: به دلیل ارتفاع زیاد، هوا در تمام طول سال سرد است و میانگین دمای گرم‌ترین ماه نیز زیر 10 درجه سانتی‌گراد باقی می‌ماند . تابش خورشید بسیار شدید، بارش کم و بادهای قوی از دیگر مشخصات آن است .
• توزیع جغرافیایی: فلات تبت-چینگهای، شامل منطقه خودمختار تبت (شهر لهاسا)، استان چینگهای و مناطق مرتفع هیمالیا .

پدیده‌های جوی شدید و چشم‌انداز تغییرات اقلیمی

چین به دلیل موقعیت جغرافیایی و وسعت خود، به شدت در معرض پدیده‌های جوی شدید قرار دارد که فراوانی و شدت آن‌ها به دلیل تغییرات اقلیمی در حال افزایش است . این کشور که بین سال‌های 1951 تا 2017 با نرخ 0.24 درجه سانتی‌گراد در هر دهه گرم شده، میزبان 16 منطقه از 20 منطقه پرخطر جهان در برابر تغییرات آب و هوایی است .

طوفان‌های تایفون (Typhoons)

طوفان‌های تایفون از مخرب‌ترین بلایای طبیعی در چین هستند که عمدتاً سواحل جنوب شرقی را تحت تأثیر قرار می‌دهند .

• فصل و مناطق در معرض خطر: فصل تایفون معمولاً از ماه مه تا نوامبر ادامه دارد و اوج آن در اواخر تابستان است . استان‌های ساحلی مانند گوانگ‌دونگ و فوجیان و شهرهای بزرگی چون شانگهای، هنگ‌کنگ و شنژن بیشترین آسیب‌پذیری را دارند .
• پیامدها: این طوفان‌ها با بادهای بسیار شدید، بارش‌های سیل‌آسا و سیلاب‌های گسترده همراه هستند که منجر به تخریب زیرساخت‌ها، قطع برق، لغو پروازها و تخلیه صدها هزار نفر می‌شود .

سیل و خشکسالی

این دو پدیده به طور فزاینده‌ای به "هنجار جدید" در چین تبدیل شده‌اند .

• سیل: سیل‌های تابستانی، به ویژه در جنوب و شرق چین و در حوضه رودخانه‌های یانگ‌تسه و مروارید، بسیار رایج هستند . بارندگی‌های بی‌سابقه باعث سیل‌های ویرانگر و خسارات اقتصادی هنگفت شده است .
• خشکسالی: در حالی که شمال چین به طور تاریخی مستعد خشکسالی بوده، اخیراً مناطق مرکزی و جنوبی نیز خشکسالی‌های شدیدی را تجربه کرده‌اند . خشکسالی شدید تابستان 2022 در حوضه رودخانه یانگ‌تسه بیش از 900 میلیون نفر را تحت تأثیر قرار داد .

موج‌های گرما

موج‌های گرما در چین به طور فزاینده‌ای مکرر، گسترده و شدید شده‌اند . تابستان 2022 شاهد یکی از بدترین موج‌های گرما در تاریخ بود که نیمی از کشور را تحت تأثیر قرار داد . این پدیده منجر به افزایش تقاضای برق، آسیب به محصولات کشاورزی و بحران‌های بهداشتی می‌شود .

چشم‌انداز بلندمدت: دو چالش بزرگ اقلیمی

1. ذوب "قطب سوم" و بحران آب

فلات تبت، با بزرگترین ذخایر یخچالی خارج از قطب‌ها، سرچشمه بیش از ده رودخانه بزرگ آسیاست و حیات نزدیک به دو میلیارد نفر به آن وابسته است .

• ذوب سریع: یخچال‌های این منطقه با سرعتی نگران‌کننده در حال ذوب شدن هستند و حدود 80٪ از یخچال‌های چین در حال عقب‌نشینی هستند .
• پیامد دو مرحله‌ای: در کوتاه‌مدت، ذوب یخچال‌ها باعث افزایش جریان رودخانه‌ها و تشدید خطر سیل می‌شود . اما پس از رسیدن به نقطه اوج آب (حدود سال 2030)، با کوچک شدن یخچال‌ها، جریان رودخانه‌ها به شدت کاهش یافته و بحران کم‌آبی و خشکسالی بلندمدت را به همراه خواهد داشت . این امر امنیت آبی و غذایی را به شدت تهدید می‌کند .

2. بالا آمدن سطح دریا و تهدید سواحل

سواحل شرقی و جنوبی چین، که قطب‌های اقتصادی کشور هستند، با تهدیدی دوچندان روبرو هستند: بالا آمدن سطح آب دریا با سرعتی بیشتر از میانگین جهانی و پدیده فرونشست زمین .

• پیش‌بینی‌های نگران‌کننده: مدل‌ها نشان می‌دهند تا سال 2100، بین 43 تا 57 میلیون نفر در چین ممکن است در مناطقی زندگی کنند که به زیر آب می‌روند .
• پیامدهای اقتصادی و زیست‌محیطی: این پدیده زیرساخت‌های حیاتی، زنجیره تأمین جهانی و امنیت غذایی را از طریق نفوذ آب شور به زمین‌های کشاورزی تهدید می‌کند .

بهترین زمان برای سفر به چین

با توجه به تنوع اقلیمی، بهترین زمان سفر به چین به مقصد شما بستگی دارد:

• بهار (آوریل تا مه) و پاییز (سپتامبر تا اکتبر): به طور کلی، این دو فصل "فصل‌های طلایی" برای سفر به اکثر نقاط چین محسوب می‌شوند. در این ماه‌ها، آب و هوا در مناطق پربازدیدی مانند پکن، شانگهای و شیان معتدل و دلپذیر است.
• تابستان (ژوئن تا آگوست): برای بازدید از مناطق کوهستانی مانند تبت (اقلیم ET) مناسب است، اما در سایر مناطق، به‌ویژه در شرق و جنوب (اقلیم‌های Cfa, Cwa, Am)، هوا بسیار گرم، شرجی و پرباران است و خطر وقوع تایفون در سواحل جنوب شرقی وجود دارد .
• زمستان (دسامبر تا فوریه): برای علاقه‌مندان به ورزش‌های زمستانی و تجربه جشنواره یخ و برف هاربین (اقلیم Dwb) جذاب است. برای فرار از سرما، مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جنوبی مانند هاینان و گوانگ‌ژو گزینه‌های مناسبی هستند.

خلاصه اجرایی

آب و هوای چین به دلیل وسعت پهناور و جغرافیای متنوع، بسیار متغیر است. تضادهای اقلیمی اصلی این کشور توسط سه عامل جغرافیایی کلیدی شکل می‌گیرد: گستردگی عرض جغرافیایی (ایجاد تضاد دمای شمال-جنوب)، فاصله از اقیانوس (ایجاد تضاد بارش شرق-غرب) و موانع طبیعی مانند فلات تبت (ایجاد اثر سایه باران و تقویت موسمی) . پدیده غالب در اقلیم چین، بادهای موسمی است که تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های سرد و خشک را به ارمغان می‌آورد .

• مناطق اصلی اقلیمی (کوپن):
  • گرمسیری (A): جنوب چین (هاینان) با گرمای دائمی.
  • نیمه‌گرمسیری (C): شرق و جنوب (شانگهای، گوانگ‌ژو) با تابستان‌های گرم و مرطوب.
  • قاره‌ای (D): شمال و شمال شرق (پکن، هاربین) با زمستان‌های بسیار سرد و خشک.
  • خشک (B): شمال غرب (اورومچی، سین‌کیانگ) با بارش بسیار کم.
  • آلپی (E): فلات تبت با سرمای دائمی به دلیل ارتفاع.
• پدیده‌های جوی شدید و تغییرات اقلیمی: چین به طور فزاینده‌ای با پدیده‌های جوی شدید ناشی از تغییرات اقلیمی مواجه است . این کشور با موج‌های گرمای شدید، طوفان‌های تایفون مخرب، و چرخه‌های سیل و خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند .
• چالش‌های بلندمدت: دو تهدید بزرگ اقلیمی آینده چین را شکل می‌دهند:
  • ذوب یخچال‌های فلات تبت ("قطب سوم"): این پدیده در کوتاه‌مدت خطر سیل را افزایش داده و در بلندمدت (پس از حدود سال 2030) منجر به بحران شدید آب و تهدید امنیت آبی و غذایی خواهد شد .
  • بالا آمدن سطح آب دریا: سواحل شرقی و جنوبی با سرعتی بیش از میانگین جهانی با بالا آمدن آب دریا و فرونشست زمین مواجه هستند که جان ده‌ها میلیون نفر و زیرساخت‌های اقتصادی حیاتی را تهدید می‌کند .
• بهترین زمان سفر: به طور کلی، فصل‌های بهار (آوریل-مه) و پاییز (سپتامبر-اکتبر) به دلیل آب و هوای معتدل، بهترین زمان برای بازدید از اکثر مناطق توریستی چین هستند.