برای نقد کتاب چگونه آن را بخوانیم؟ - پایگاه اینترنتی مأوا

مطالعه کامل کتاب به وسیله ناقد با دید انتقادی و یادداشت اشکال ها یکی از مراحل مهم در فرآیند نقد کتاب است. در ادامه به جزئیات این فرآیند پرداخته می گردد:

مطالعه با دقت کتاب: ناقد باید کتاب را با دقت و با دیدگاه انتقادی بخواند. او باید سعی کند متوجه اصول و مفاهیم اصلی کتاب گردد و توجه به جزئیات نیز داشته باشد.

یادداشت همه اشکال های یافت شده: هرگاه ناقد به هر نقطه ضعف، اشکال یا انواع خطاها و اشتباهات کتاب برخورد کرد، باید فوراً آن ها را بنویسد. در نهایت این یادداشت ها دسته بندی شده و به هنگام تنظیم و نگارش نهایی، مورد استفاده قرار می گیرد.

توجه به جوانب مختلف: ناقد باید به جوانب مختلف کتاب توجه داشته باشد، از جمله ساختار، زبان، استدلال، محتوا، منابع مورد استفاده، نظریات نویسنده، و غیره و اشکالات یافته را یادداشت نماید.

ثبت نکات برجسته: علاوه بر یادداشت های مربوط به اشکالات، ناقد باید نکات برجسته و قوت های کتاب را نیز بنویسد. این نکات می توانند در نقد مثبت و منصفانه کتاب نقش مهمی داشته باشند.

تنظیم نهایی یادداشت ها و تدوین نهایی آن ها: بعد از مطالعه کتاب و یادداشت برداری، ناقد باید یادداشت های خود را به صورت تنظیم نهایی گردآوری کند. این تنظیم نهایی شامل تجزیه و تحلیل اشکالات و قوت های کتاب و نقدهای ناقد به کتاب می گردد. ناقد باید نقدهای خود را با استدلال مناسب و ارائه دلایل و شواهد قوی نوشته و منتشر کند.

منصفانه و بدون تعصب نقد کردن: ناقد باید سعی کند منصفانه عمل کند و از تعصب یا نفرت نسبت به نویسنده یا موضوع کتاب پرهیز کند. او باید براساس واقعیت ها و استدلال های علمی نقد کند. به عبارت دیگر، ناقد به هنگام نقد، حب و بغض نسبت به شخص یا دیدگاهی نداشته باشد.

به طور کلی باید گفت که ناقد برای ارائه نقد خوب و مفید، باید نکات زیر را مدنظر قرار دهد:

1. ناقد باید کتاب را به طور کامل، از ابتدا تا پایان، مطالعه کند تا به درک جامع و عمیقی از محتوا دست یابد.

2. هنگام مطالعه باید در پی نقاط ضعف، اشکالات، ایرادات و کاستی های احتمالی باشد.

3. هر جا ابهام، اشکال یا ایرادی مشاهده شد، باید سریعاً آن را یادداشت کند تا فراموش نگردد.

4. یادداشت ها باید به صورت منظم و منسجم باشند تا در مرحله نگارش نقد مفید واقع شوند.

5. صرفاً یادداشت کردن نقاط منفی و ایرادات کافی نیست، بلکه نکات مثبت نیز باید ثبت شوند.

6. پس از مطالعه کامل، ناقد باید یادداشت ها را بازبینی و دسته بندی کند.

پس از تعیین شدن اینکه ناقد باید اشکال ها را یادداشت کند؛ این سوال پیش می آید که اشکالات یک کتاب در چه زمینه هایی می تواند باشد و ناقد چه چیزهایی را باید بنویسد؟ در ادامه به این مسئله پرداخته می گردد:

اشتباهات در اطلاعات یا داده های ارائه شده: برای مثال اطلاعات نادرست، داده های قدیمی یا نادرست، یا عدم ارائه اطلاعات کافی.

اشتباهات در استدلال یا نتیجه گیری: این اشکالات می تواند شامل نقص در منطق، عدم توجه به شواهد مخالف، یا نتیجه گیری هایی باشد که براساس شواهد ارائه شده نیستند.

اشکالات در روش تحقیق: این اشکالات می تواند شامل استفاده از روش های غیر علمی و غیره باشد.

اشتباهات در ترجمه یا انتقال اطلاعات از یک زبان به زبان دیگر: این اشکالات می تواند به علت عدم مهارت کافی در زبان یا عدم دقت کافی در ترجمه رخ دهد.

اشکالات در استفاده از منابع علمی: این اشکالات شامل عدم ذکر منابع به درستی، استفاده از منابع نامعتبر، یا عدم استفاده صحیح از منابع و غیره است.

اشکالات در ساختار یا نگارش: این اشکالات شامل استفاده از زبان غیراستاندارد، اشتباهات گرامری یا دستوری، یا عدم رعایت اصول نگارشی و غیره است.

اشکالات در محتوا یا موضوع: این اشکالات می تواند شامل عدم ارائه موضوع خوب و مناسب برای کتاب، تکرار مطالب، یا عدم ارائه اطلاعات تازه یا مفید باشد.

اشکالات در قالب یا طراحی: این اشکالات شامل نبود لیست مطالب یا عناوین مناسب، یا عدم رعایت اصول طراحی و غیره است.

در ادامه چند نکته مهم و مفید برای یادداشت برداری از اشکالات کتاب آورده ذکر می گردد:

مکان و صفحه کتاب را یادداشت کنید چون در هنگام نوشتن نقد، می توانید به راحتی به اشکالات مراجعه کنید. اشکالات را به طور واضح و مختصر بیان کنید. نیازی نیست که در این مرحله، شرحات طولانی و پیچیده ای ارائه دهید. اگر می توانید، اشکالات را با مثال هایی از متن کتاب شرح دهید،حتما این کار را انجام دهید. این کار به خواننده یاری می نماید تا اشکالات را بهتر درک کند و مطالب شما نقد صرفا کلی نباشد.

به طور کلی باید گفت که با شناخت و به کارگیری مطالب گفته شده، می توان در هنگام خواندن کتاب ها، انواع اشکالات علمی و غیره، را یادداشت نمود و به خوانندگان ارائه داد تا نقدی دقیق و سازنده نسبت به کتاب نوشت.