9 رودخانه ای که قوانین معمول هیدرولوژی را می شکنند
به گزارش پایگاه اینترنتی مأوا، در تصور بیشتر ما، مسیر رودخانه ها واضح است: از ارتفاعات شروع می شوند، از شیب کوه ها پایین می آیند، به رودهای دیگر می پیوندند و درنهایت به دریا یا دریاچه می ریزند. اما پژوهش تازه ای نشان می دهد که در گوشه وکنار قاره آمریکا، رودهایی وجود دارند که این مسیر معمول را نادیده می گیرند و راه خودشان را می روند.
این تحقیق به آنالیز 9 رودخانه و دریاچه پرداخته که با رفتار غیرمنتظره خود، قواعد شناخته شده هیدرولوژی را به چالش می کشند. رودهایی همانند کاسیکیاره (Casiquiare)، آرویو پارتیدو (Arroyo Partido)، وایامبو (Wayambo)، اچیمامیش (Echimamish)، و دریاچه وولاستون (Wollaston) تنها نمونه هایی از این پدیده عجیب اند.
شکاف در مسیر: وقتی رود منشعب می گردد و هر شاخه به حوزه آبریز متفاوتی می ریزد
ویژگی مشترک این رودخانه ها چیزی ست به نام انشعاب رودخانه ای یا River Bifurcation. یعنی رودخانه در نقطه ای از مسیر خود دو شاخه می گردد و هر شاخه به حوزه آبریز (drainage basin) متفاوتی وارد می گردد. برخلاف انشعابات معمول که دوباره به رود اصلی بازمی گردند، این نمونه ها هر کدام راهی جدا می پیمایند.
در میان همه این موارد، رود اچیمامیش در کانادا یکی از مرموزترین و غیرعادی ترین نمونه هاست. نام این رود در زبان کری (Cree) به معنای آبی که به دو سو جریان دارد است. مسیر این رود که به آهستگی و با پیچ وخم در دشت های صاف پیش می رود، پل طبیعی میان رود هیز (Hayes) و رود نلسون (Nelson) است.
آنچه این رود را شگفت انگیز می نماید، نبود شیب معین و تأثیر عوامل طبیعی همانند سدهای ساخته شده به وسیله سگ آبی هاست. برخی شواهد تاریخی حتی حاکی از آن است که آب از میانه این رودخانه هم زمان به دو جهت روانه می گردد، چیزی که همچنان برای دانشمندان ناشناخته و پر رمز و راز به جای مانده.
یک کرم چاله آبی میان دو قاره رودخانه ای
در آمریکای جنوبی، رود کاسیکیاره پدیده ای ست باورنکردنی. این رود از رودخانه اورینوکو (Orinoco) منشعب می گردد و در پایان به شاخه ای از آمازون به نام ریو نگرو (Rio Negro) می پیوندد. به عبارتی، این رود هم انشعاب دهنده است و هم انشعاب گیر، و مثل یک کرم چاله آبی (hydrologic wormhole) دو حوزه بزرگ آبریز آمریکای جنوبی را به هم پیوند می دهد.
مجذوب نماینده تر این که شیب کلی مسیر این رود کمتر از 0.009 درصد است؛ اما با این حال، حجم عظیمی از آب را جابه جا می نماید. پژوهشگران گمان می نمایند این پدیده حاصل فرآیندی ناتمام به نام ربایش رودخانه ای یا River Capture است؛ جایی که رود نو به آرامی مسیر رود دیگر را منحرف می نماید.
رودخانه ای که با باران تغییر مسیر می دهد
در سورینام، رود وایامبو مثال دیگری از این شگفتی هاست. این رود بسته به مقدار بارش، ممکن است مسیر شرق یا غرب را برگزیند. به عبارتی، شرایط اقلیمی معین می نماید که این رود به کدام سمت برود. این قابلیتِ انعطاف پذیر، نمونه نادری از سازگاری رود با طبیعت پیرامون خود است.
دریاچه ای روی خط تقسیم: آب به دو اقیانوس
گرچه تمرکز پژوهش بر رودهای جاری و طبیعی است، اما نمی توان از دریاچه ایسا (Isa Lake) در پارک ملی یلواستون یاد نکرد. این دریاچه کوچک دقیقاً روی خط تقسیم قاره ای یا Continental Divide واقع شده است. شرق آن به رودخانه لوییس (Lewis River) و از آن جا به اقیانوس آرام می ریزد. غرب آن نیز به رود فایرهول (Firehole River) و درنهایت به خلیج مکزیک و اقیانوس اطلس می رسد. این تقارن طبیعی، دریاچه ایسا را به یکی از بی همتاترین دریاچه های دنیا تبدیل نموده است.
پلی میان اقیانوس ها
در وایومینگ آمریکا، نورت تو اوشن کریک (North Two Ocean Creek) نمونه ای دیگر از جریان های تقسیم شونده است. در نقطه ای از این جریان، آب چنان آرام و بدون شیب جاری ست که ماهی ها می توانند از حوزه اقیانوس آرام به حوزه اطلس سفر نمایند! این اتفاق به خاطر وجود مسیری هموار و بدون مانع در بالای قاره آمریکای شمالی ممکن شده است.
نتیجه گیری پژوهش: زمین هنوز رازهای بسیاری دارد
نویسندگان این پژوهش تأکید می نمایند که هر کدام از این نمونه ها منحصر به فرد است. برخی نشان دهنده شروع یک رود نوند؛ برخی دیگر در منطقه ها فوق العاده تخت و حساس جریان دارند؛ برخی تحت تأثیر مستقیم حیات وحش اند. برخی به قدری کوچک اند که می توان از روی آن ها پرید، برخی هم دریاچه هایی وسیع اند که بیش از 100 کیلومتر طول دارند.
در دنیایی که فناوری های پیشرفته ما را به شناخت کامل طبیعت امیدوار نموده اند، این پدیده ها یادآور آن اند که هنوز رازهای فراوانی در دل طبیعت نهفته است.
منبع: Water Resources Research
منبع: یک پزشک